Artykuł okazuje, jak bardzo rozszerzony został zakres badań nad bezpieczeństwem, zarówno w wymiarze podmiotowym (uwzględniając inne podmioty niż państwa, w tym jednostki ludzkie), jak również w wymiarze przedmiotowym. Wyrazem tego jest fakt przeniesienia akcentu z wojskowo-politycznej płaszczyzny bezpieczeństwa na inne płaszczyzny, w tym na kulturową i humanitarną. O kulturowych wyzwaniach i zagrożeniach, ale także szansach dla bezpieczeństwa, mówi się zwłaszcza po zakończeniu „zimnej wojny”. Dokonane wówczas zwiększenie bezpieczeństwa militarnego i politycznego ułatwiło otwarcie na wymianę międzynarodową, w tym także kulturalną. Upowszechnienie zachodniego modelu demokracji liberalnej, wraz z zasadami wolnego rynku oraz ochroną praw i wolności człowieka, ułatwiło przy tym procesy komunikowania międzynarodowego oraz wpłynęło na zwiększenie współzależności i internacjonalizacji. Wbrew tym pozytywnym, wolnościowym zmianom, świat stoi jednak w obliczu wyzwań będących pochodną postępu cywilizacyjnego, który w procesach globalizacji i uniwersalizacji często wpływa na powstawanie negatywnych zjawisk uniformizacji kultury czy likwidowania odrębności kulturowych. Rozpatrywane tu bezpieczeństwo kulturowe i kultura bezpieczeństwa zyskują duże znaczenie zwłaszcza w dostrzeganej konieczności umacniania tożsamości kulturowych społeczeństw uczestniczących we współczesnych wielkich procesach międzynarodowych, jak integracje czy globalizacja. Owo znaczenie tożsamości staje się współcześnie niekiedy już ważniejsze od dotychczasowego prymatu ochrony suwerenności państwowej. Założyć więc można, że uwzględnienie w studiach nad bezpieczeństwem kwestii kulturowych przyczynia się do pełniejszego wyjaśniania uwarunkowań i mechanizmów zarówno polityki zagranicznej, jak i polityki bezpieczeństwa państw oraz wyjaśniania zasad funkcjonowania systemu międzynarodowego.

The article points out the signifi cant increase of the scope of studies on security, in both subject (including subjects other than countries, e.g. individuals) and object level. It can is shown by the shift of the emphasis from the military and political level of security on other levels, including the cultural and humanitarian ones. The discussion on the cultural challenges and threats, as well as the opportunities for security, has increased especially since the end of the Cold War. The increase of the military and political security, which took place at that time, facilitated opening for the international, including cultural, exchange. The spreading of the Western model of a liberal democracy, together with the free market rules and the protection of human rights and freedoms, made easier the process of international communication and strengthened the interdependence and internationalisation. In spite of these positive, freedom-oriented changes, however, the world is now facing challenges caused by the cultural progress, which in the process of globalisation and universalisation often results in negative phenomena such as the uniformisation of culture or the fading of cultural differences. The cultural security and the culture of safety, considered in this article, gain importance especially in the light of the visible need to strengthen the cultural identity of societies participating in the big international processes, which are taking place today, such as integration and globalisation. This importance of the cultural identity is now becoming even greater than the priority of protecting the sovereignty of countries. We can therefore assume that taking the cultural issues into consideration in the studies on security can contribute to a fuller understanding of the conditionings and mechanisms of both international politics and the principles of operation of the international system.

В статье показано, как сильно расширилась сфера исследований проблем бе- зопасности, ее субъектов (учитываются другие субъекты нежели государства, в том числе и человек) и предметов. Проявлением этого есть факт переноса ак- цента с военно-политической сферы безопасности на другие сферы, в том чис- ле на культурную и гуманитарную. На вызовы, угрозы и проявления культуры в деле безопасности, особое внимание начали уделять после окончания «хо- лодной войны». Повышение военной и политической безопасности способство- вало более широкому международному обмену, в том числе и культурному. Рас- пространение западной модели либеральной демократии, развитие свободного рынка и охрана прав и свобод человека облегчило процессы международного общения и повлияло на увеличение взаимозависимости и интернациональнос- ти. Вопреки этим положительным переменам, мир далее продолжает стоять перед лицом вызовов являющихся производной цивилизационного прогресса, который в процессах глобализации и универсализации часто влияет на воз- никновение отрицательных явлений униформизации культуры или ликвида- ции независимости культур. Рассмотрение в этой связи вопросов безопасности культуры и культура безопасности приобретают большое значение, особенно принимая во внимание факт необходимости укрепления культурной идентич- ности обществ участвующих в современных глобальных международных про- цессах, как напр., интеграции или глобализации. Значение идентичности в сов- ременных условиях иногда занимает более важное место, чем существующее до сих пор первенство охраны государственного суверенитета. Поэтому, можно выдвинуть предположение, что принятие во внимание в науке о безопасности культурных вопросов будет содействовать более полному пониманию условий и механизмов, как внешней политики, так и политики безопасности государств и помогут понять правила функционирования международного порядка.