Automatyzacja procesów wnioskowania aktywizowanych w czasie recepcji tekstu

Abstract

W artykule poddano analizie znaczenie zdolności automatyzowania procesów wnioskowania aktualizowanych w czasie recepcji tekstu w odniesieniu do efektu zrozumienia tekstu. Zrozumienie tekstu wymaga od czytelnika zaktualizowania wielu różnorodnych procesów poznawczych, w tym także procesów wnioskowania. Okazuje się, że zdolność automatyzowania pewnych procesów poznawczych, w tym także procesów wnioskowania, partycypujących w rozumieniu tekstu, ułatwia odbiorcy tekstu aktywizowanie innych, równie potrzebnych procesów. W artykule wskazano na cztery rodzaje wnioskowania, ulegają aktualizacji w czasie lektury. Ułatwiają one zbudowanie spójnej, umysłowej reprezentacji czytanego tekstu, czyli zrozumienie jego treści. Wyniki empirycznych badań wykazały, że procesy wnioskowania anaforycznego oraz przyczynowego, niezbędne w czasie budowania umysłowej reprezentacji czytanego tekstu, są przez doświadczonych czytelników realizowane w sposób zautomatyzowany. Na tej podstawie sformułowano wniosek natury dydaktycznej, uznający za celowe nauczanie strategii aktywizowania procesów wnioskowania także mniej sprawnych czytelników w celu ułatwienia im zrozumienia treści czytanych przez nich tekstów.