Artykuł jest próbą analizy sposobu opisu przez księcia Adama Jerzego Czartoryskiego kwestii funkcjonowania sądów i specyfiki systemu common law w Anglii. Tekst prezentuje stopień wiedzy i poziom fascynacji Czartoryskiego działalnością tego systemu sądowniczego, który zapewne miał być wykorzystany przez autora jako wzorzec dla sądownictwa w przyszłej, odrodzonej Polsce. Wskazuje na to szczegółowa analiza notatek księcia, który podczas pobytu w Anglii korzystał bezpośrednio ze źródeł angielskich, a także spisywał swoje doświadczenia. Przedstawiono między innymi następujące przedmioty zainteresowania księcia Czartoryskiego: typy sądownictwa w Anglii, działalność tzw. sędziów pokoju, cele sądownictwa, sposoby obradowania przysięgłych, podział administracyjny Anglii.

The subject of this article is an attempt at analysing Adam Jerzy Czartoryski opinions on the operation of English courts and the specifi city of the common law system. Th e text presents Adam Jerzy Czartoryski’s familiarity and level of fascination with the functioning of the above-mentioned court system, which the prince probably intended to apply as a model in the reborn Poland. Such a claim is supported by a detailed analysis of his notes. Czartoryski used original English sources and fell back on the experiences from his stay in England. His subjects of interest included types of judiciary in England, the activity of the so-called justices of peace, objectives of the judiciary, procedures for jury debates, and the administrative division of England.