Ocena wiarygodności bez emocji, czyli przesłuchania na piśmie i podczas e-rozpraw

Abstract

W niniejszym artykule dokonana zostaje analiza przebiegu przesłuchania świadka (strony) pod kątem zachowań niewerbalnych i zjawisk paralingwistycznych, w tym jego reakcji na zadawane pytania, jako istotne elementy oceny wiarygodności dowodu z przesłuchania świadka. Podjęto również próbę odpowiedzi ma pytanie, czy – a jeśli tak, to jaki – powinny mieć one wpływ na wykładnię nowych w polskiej procedurze cywilnej przepisów o pisemnych zeznaniach świadka oraz – nieco starszych, choć dopiero ostatnio stosowanych na dużą skalę – przepisów o rozprawach zdalnych. Rozważania prowadzone są w pierwszej kolejności o odniesieniu do etapu podejmowania decyzji o skorzystaniu z wymienianych wyżej instytucji procesowych. W kontekście e-rozpraw analizie na tym etapie została poddana przesłanka pozytywna możliwości odstąpienia od takiego trybu postępowania, a mianowicie przesłanka „konieczności” procedowania na rozprawie (a nie na posiedzeniu niejawnym), a także – w europejskim postępowaniu w sprawie drobnych roszczeń – przesłanka „szczególnych okoliczności danej sprawy”. W dalszej kolejności przeanalizowano wpływ powyższych aspektów oceny wiarygodności zeznań świadków na możliwość powtórzenia zeznań złożonych na piśmie (w szczególności na żądanie strony) oraz ewentualnego naruszenia prawa strony do obrony jej praw w związku z podjęciem przez sąd decyzji o procedowaniu w trybie zdalnym w sytuacji, gdy utrudnia to prawidłową ocenę zeznań świadków. Uwagę poświęcono także problemom technicznym podczas rozpraw zdalnych, powodujących m.in. to, że zeznającego świadka można tylko usłyszeć, a nie zobaczyć.

In this paper I will discuss: the analysis of the course of the examination of the witness (party), in terms of the non-verbal behavior and paralinguistic phenomena, including his / her reaction to the questions asked, as important elements of assessing the credibility of evidence from the examination of the witness. Next, I will try to answer the question of whether, and if so what, they should have an impact on the interpretation of the new provisions in the Polish civil procedure on the written testimony of a witness and provisions on remote hearings. Firstly, I will consider the stage of making decisions about using the above-mentioned procedural institutions. In the context of e-hearings, the analysis at this stage will cover the positive premise of the possibility of withdrawing from such a procedure, namely the premise of “necessity” to proceed in the traditional mode or – in the European Small Claims Procedure – the premise of “specific circumstances of a given case”. Next, I will analyze the impact of the above aspects of assessing the credibility of testimonies of witnesses on the possibility of repeating the testimony given in writing and possible violation of the party’s right to defend its rights in connection with the decision taken by the court to proceed in a remote mode in a situation where this makes it difficult to properly assess the testimonies of witnesses. I will also pay attention to technical problems during remote hearings, which cause, inter alia, that the testifying witness can only be heard.