Unia Europejska, po impasie instytucjonalnym spowodowanym odrzuceniem traktatu konstytucyjnego, po wysiłku, jakim był proces rozszerzenia na nowe – często nieprzygotowane do tego kraje, oraz po latach kryzysu gospodarczo-finansowego powoli wychodzi na prostą. Wydaje się, że „diabelska alternatywa” – rozpad albo głębsza integracja – przestaje być aktualna. Unia Europejska wybrała zdecydowanie tę drugą opcję. Krok po kroku, szczyt po szczycie, Unia posuwa się mozolnie w kierunku głębszej integracji finansowej i fiskalnej, w kierunku zacieśnienia oraz koordynacji współpracy gospodarczej, a także bardziej rygorystycznego egzekwowania kryteriów konwergencji finansowej. De facto strefa euro, a wraz nią cała Unia Europejska, w zakresie spraw gospodarczo-finansowych, najgorsze ma za sobą. Niepokojący z punktu widzenia całej Unii Europejskiej jest Brexit. Wyjście Brytyjczyków z UE jest ogromnym politycznym, militarnym, gospodarczym i wizerunkowym osłabieniem Unii, a może nawet czymś więcej – porażką Unii, a zapewne także i Brytyjczyków. Innym niepokojącym i trwającym problemem Unii jest kryzys migracyjny. Jednak powoli i z opóźnieniem UE zaczyna z niego wyciągać wnioski i urealniać politykę migracyjną. Coraz bardziej niepokojąca staje się kwestia przestrzegania praworządności przez niektóre kraje unijne, jak również jej ocena i zdolność władz UE do uporania się z tym problemem. Unia Europejska nie powróci już zapewne do dyskusji na temat finalite, czyli finalnego celu: czym być – federacją, superpaństwem, czy też konfederacją państw, Europą Ojczyzn? Jednak integracja w głąb będzie postępować z tymi, którzy chcą, a bez tych, którzy nie chcą. Integracja finansowo- -gospodarcza w ramach UGW, wojskowa w ramach WPBiO, także w sprawach imigracyjnej, regionalnej i wymiaru sprawiedliwości.

European Union, having back constitutional treaty refusal crisis, enlargement problems with new EU members and economic-financial crisis, seems to have overcome the most difficult period. Looks like „the devil alternative” – breaking up or deepen integration – is no more actual. Step by step, through EU leaders summit after summit recovery decisions, European Union is crawling towards deepen financial and fiscal integration. A number of diff erent long-term proposals have been put forward to deal with Eurozone crisis, as European Fiscal Union, a package for European bank recovery and other measures going to strict respect of financial convergence criteria. Brexit, the ongoing process of withdrawal of United Kingdom from EU will have deep impact on UK and EU mutual political-economic relations, being at the same time deep repulse of EU itself. The other unquiet and still lasting problem for EU was a sharp increase in the migration fl ows into European Union territory, making a lot of problems to EU countries. However, after bad results and the lack of proper approach to that problem European Union is preparing new common immigration policy. EU is also facing the impact of accession to office of a Eurosceptic party/governments violating the principles of law and EU values which makes a problem of EU infringement procedure efficiency. Having in mind all EU aspects of crisis, actually, it is difficult to foresee the return to the debate about finalite politique of European Union, which means answering the questions: what does EU have to be? Federation, super-state or only the Europe of Homelands?